Ήρωες: κρείττονες την φύσιν

Ο χαοτικός χώρος των ηρώων

Στις σελίδες της Θεογονίας που είναι αφιερωμένες στους Ήρωες της αρχαίας ελληνικής λατρείας, έχουν συγκεντρωθεί πληροφορίες και χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν κάθε ήρωα ξεχωριστά και με βάση τα κοινά τους γνωρίσματα έχει γίνει η ταξινόμησή τους σε ομοειδείς κατηγορίες. Στο δύσκολο έργο της ταξινόμησης και για να αποφύγουμε υποκειμενικές αυθαιρεσίες ακολουθήσαμε το χωρισμό που είχε υποδείξει ο Lewis R. Farnell, στη μελέτη του Greek Hero Cults and Ideas of Immortality (Oxford, 1921). Φιλοδοξούμε οι σελίδες μας να συμβάλλουν στην κατανόηση του περιεχομένου και της φύσης της λατρείας των ηρώων.

Στη συνέχεια θα ασχοληθούμε με εκείνους τους ήρωες που εμφανίζουν θρησκευτικό ενδιαφέρον. Οι πρωταγωνιστές της ηρωικής μυθολογίας θα αναφέρονται μόνο όταν τους αποδίδεται κάποιου είδους λατρεία μετά το θάνατό τους.

Περί ηρώων ...ο απαραίτητος πρόλογος
Η λατρεία των ηρώων στην αρχαία Ελλάδα ήταν δεμένη με τον τάφο τους κι η δύναμή τους οφειλόταν στα λείψανά τους, που ήταν θαμμένα στον τάφο. Μερικές φορές ξέθαβαν τα οστά των ηρώων και τα μετέφεραν σε άλλη πόλη ή περιοχή. Γνωστό παράδειγμα είναι η μεταφορά των οστών του Θησέα από τη Σκύρο στην Αθήνα. Επίσης όταν οι Σπαρτιάτες πολεμούσαν τους Αρκάδες μετέφεραν τα οστά του Ορέστη από την Τεγέα στην Σπάρτη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι ήρωες ήταν πρόθυμοι να υπερασπίσουν την πόλη που ήταν θαμμένοι. Εμφανίσεις ηρώων στα πεδία των μαχών έχουμε συχνά. Στη μάχη του Μαραθώνα, όπου οι Έλληνες αντιμετώπιζαν τους Πέρσες ο Θησέας εμφανίστηκε για να βοηθήσει την πατρίδα του. Στην ίδια μάχη εμφανίζεται κι ο Εχετλαίος, ένας ήρωας που η μόνη πληροφορία που έχουμε γι' αυτόν είναι αυτή η εμφάνισή του. Επίσης είναι γνωστό ότι οι Λοκροί άφηναν πάντα μια θέση κενή στην παράταξη του στρατεύματος για τον Αίαντα κι ισχυρίζονταν πως στη μάχη της Σάγρας ο Αίαντας είχε τραυματίσει τον αρχηγό των Κροτωνιατών. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι Γαλάτες κατατροπώθηκαν στους Δελφούς από την επέμβαση του Νεοπτόλεμου, του γιου του Αχιλλέα, και άλλων ηρώων. Και ο κατάλογος δεν έχει τέλος.

Οι ήρωες μοιάζουν με τους σημερινούς αγίους. Έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Η δύναμη των αγίων όπως και των ηρώων είναι δεμένη με τα λείψανά τους, τα οποία συχνά μεταφέρονται από τον έναν τόπο στον άλλο. Ακόμα όπως το μαντείο των Δελφών για κάποιον νεκρό, που τα λείψανά του παρουσίαζαν να έχουν υπερφυσική δύναμη, καθιέρωνε λατρεία, έτσι και η σημερινή εκκλησία συχνά για παρόμοιους λόγους καθιερώνει επίσημα έναν καινούριο άγιο. Η λατρεία των ηρώων στη σύγχρονη εποχή έχει παραχωρήσει τη θέση της στη λατρεία των μαρτύρων και των αγίων.

Μετά από αυτήν την παρενθετική εισαγωγή, που ήταν απαραίτητη για να καταφέρουν οι περιηγητές του δικτυακού μας τόπου να κάνουν τις απαραίτητες αναγωγές σχετικά με το τι αντιπροσώπευαν οι ήρωες για τους αρχαίους, θα προχωρήσουμε στην ταξινόμησή τους σε κατηγορίες. Η ταξινόμηση αυτή είναι χρήσιμη για αυτούς που δεν είναι περαστικοί από τις σελίδες μας και σκοπεύουν να εμβαθύνουν περισσότερο στο θέμα.

Κατηγορίες ταξινόμησης ηρώων και ηρωίδων

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ήρωες και οι ηρωίδες που είναι θεοί και έχουν λατρευτική προέλευση.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι ήρωες και οι ηρωίδες που είναι ιεροί, που συνδέονται με κάποια θεότητα ως συνοδοί, ιερείς ή απόστολοι.

Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν οι ήρωες που είναι και θεοί, αλλά η προελευσή τους είναι κοσμική.

Στην τέταρτη κατηγορία ανήκουν οι πρακτήριοι, πολιτισμικοί ήρωες.

Στην πέμπτη κατηγορία ανήκουν οι επικοί ήρωες ανθρώπινων μύθων.

Στην έκτη κατογορία ανήκουν οι επώνυμοι ήρωες

Και στην έβδομη κατηγορία ανήκουν οι ιστορικές και πραγματικές προσωπικότητες.